Rwy'n golygu nad yw'r etifedd, cyhyd â'i fod yn blentyn, yn ddim gwahanol i gaethwas, er mai ef yw perchennog popeth, 2ond mae o dan warchodwyr a rheolwyr tan y dyddiad a bennwyd gan ei dad. 3Yn yr un modd cawsom ni hefyd, pan oeddem yn blant, ein caethiwo i egwyddorion elfennol y byd. 4Ond wedi i gyflawnder amser ddod, anfonodd Duw ei Fab, a anwyd o ddynes, a anwyd o dan y gyfraith, 5i achub y rhai a oedd o dan y gyfraith, er mwyn inni dderbyn mabwysiadu fel meibion. 6Ac oherwydd eich bod chi'n feibion, mae Duw wedi anfon Ysbryd ei Fab i'n calonnau, gan lefain, "Abba! Dad!" 7Felly nid caethwas ydych chi mwyach, ond mab, ac os mab, yna etifedd trwy Dduw. 8Yn flaenorol, pan nad oeddech chi'n adnabod Duw, cawsoch eich caethiwo i'r rhai nad ydyn nhw wrth natur yn dduwiau. 9Ond nawr eich bod chi wedi dod i adnabod Duw, neu yn hytrach i gael eich adnabod gan Dduw, sut allwch chi droi yn ôl eto at egwyddorion elfennol gwan a di-werth y byd, y mae eich caethweision eisiau bod unwaith eto? 10Rydych chi'n arsylwi dyddiau a misoedd a thymhorau a blynyddoedd! 11Mae arnaf ofn efallai fy mod wedi llafurio drosoch yn ofer. 12Frodyr, yr wyf yn erfyn arnoch, dewch fel yr wyf, oherwydd yr wyf hefyd wedi dod fel yr ydych. Wnaethoch chi ddim anghywir i mi. 13Rydych chi'n gwybod mai oherwydd anhwylder corfforol y gwnes i bregethu'r efengyl i chi ar y dechrau, 14ac er bod fy nghyflwr yn dreial i chi, ni wnaethoch fy ngwawdio na'm dirmygu, ond eich derbyn fel angel Duw, fel Crist Iesu.
- Gn 24:2-3, 1Br 10:1-2, 1Br 11:12, 1Br 12:2, Gl 4:23, Gl 4:29
- Mt 11:28, In 8:31, Ac 15:10, Rn 8:15, Gl 2:4, Gl 3:19, Gl 3:23-25, Gl 4:9, Gl 4:25, Gl 4:31-5:1, Cl 2:8, Cl 2:20, Hb 7:16
- Gn 3:15, Gn 49:10, Ei 7:14, Ei 9:6-7, Ei 48:16, Je 31:22, Dn 9:24-26, Mi 5:2-3, Sc 2:8-11, Sc 6:12, Mc 3:1, Mt 1:23, Mt 3:15, Mt 5:17, Mc 1:15, Lc 1:31, Lc 1:35, Lc 2:7, Lc 2:10-11, Lc 2:21-27, In 1:14, In 3:16, In 6:38, In 8:42, In 10:36, Ac 1:7, Rn 1:3, Rn 8:3, Rn 9:5, Rn 15:8, Ef 1:10, Ph 2:6-8, Cl 2:14, 1Tm 3:16, Hb 2:14, Hb 9:10, Hb 10:5-7, 1In 4:2, 1In 4:9-10, 1In 4:14
- Mt 20:28, Lc 1:68, In 1:12, Ac 20:28, Rn 8:19, Rn 8:23, Rn 9:4, Gl 3:13, Gl 3:26, Gl 4:7, Gl 4:21, Ef 1:5, Ef 1:7, Ef 5:2, Cl 1:13-20, Ti 2:14, Hb 1:3, Hb 9:12, Hb 9:15, 1Pe 1:18-20, 1Pe 3:18, Dg 5:9, Dg 14:3
- Ei 44:3-5, Je 3:4, Je 3:19, Mt 6:6-9, Lc 11:2, Lc 11:13, In 3:34, In 7:39, In 14:16, In 15:26, In 16:7, Ac 16:7, Rn 5:5, Rn 8:9, Rn 8:15-17, Rn 8:26-27, 1Co 15:45, 2Co 1:22, 2Co 3:17, Ef 1:13, Ef 2:18, Ef 4:30, Ef 6:18, Ph 1:19, Hb 4:14-16, 1Pe 1:11, Jd 1:20, Dg 19:10
- Gn 15:1, Gn 17:7-8, Sa 16:5, Sa 73:26, Je 10:16, Je 31:33, Je 32:38-41, Gr 3:24, Rn 8:16-17, 1Co 3:21-23, 2Co 6:16-18, Gl 3:26, Gl 3:29-4:2, Gl 4:5-6, Gl 4:31-5:1, Dg 21:7
- Ex 5:2, Jo 24:2, Jo 24:15, 2Cr 13:9, Sa 115:4-8, Sa 135:15-18, Ei 37:19, Ei 44:9-20, Je 2:11, Je 10:3-16, Je 10:25, In 1:10, Ac 14:12, Ac 17:23, Ac 17:29-30, Rn 1:23, Rn 1:28, 1Co 1:21, 1Co 8:4, 1Co 10:19-20, 1Co 12:2, Ef 2:11-12, Ef 4:18, 1Th 1:9, 1Th 4:5, 2Th 1:8, 1Pe 4:3, 1In 3:1
- Ex 33:17, 1Br 8:43, 1Cr 28:9, Sa 1:6, Sa 9:10, Di 2:5, Je 31:34, Hb 2:14, Mt 11:27, In 10:14, In 10:27, In 17:3, Rn 8:3, Rn 8:29, 1Co 8:3, 1Co 13:12, 1Co 15:34, 2Co 4:6, Gl 3:3, Ef 1:17, Cl 2:20-23, 2Tm 2:19, Hb 7:18, Hb 10:38-39, 2Pe 2:20, 1In 2:3-4, 1In 5:20
- Lf 23:1-44, Lf 25:1, Lf 25:13, Nm 28:1-29, Rn 14:5, Cl 2:16-17
- Ei 49:4, Ac 16:6, 1Co 15:58, 2Co 11:2-3, 2Co 12:20-21, Gl 2:2, Gl 4:20, Gl 5:2-4, Ph 2:16, 1Th 3:5, 2In 1:8
- Gn 34:15, 1Br 22:4, Ac 21:21, 1Co 9:20-23, 2Co 2:5, 2Co 6:13, Gl 2:14, Gl 6:14, Gl 6:18, Ph 3:7-8
- Ac 16:6, 1Co 2:3, 2Co 10:10, 2Co 11:6, 2Co 11:30, 2Co 12:7-10, 2Co 13:4, Gl 1:6
- 2Sm 14:17, 2Sm 19:27, Jo 12:5, Sa 119:141, Pr 9:16, Ei 53:2-3, Sc 12:8, Mc 2:7, Mt 10:40, Mt 18:5, Mt 25:40, Lc 10:16, In 13:20, 1Co 1:28, 1Co 4:10, 2Co 5:20, Gl 4:13, 1Th 2:13, 1Th 4:8, Hb 13:2
15Beth felly sydd wedi dod o'r fendith roeddech chi'n ei deimlo? Oherwydd yr wyf yn tystio ichi y byddech, os yn bosibl, wedi gouged eich llygaid a'u rhoi i mi. 16Ydw i wedyn wedi dod yn elyn i chi trwy ddweud y gwir wrthych chi? 17Maen nhw'n gwneud llawer ohonoch chi, ond nid i unrhyw bwrpas da. Maen nhw am eich cau chi allan, er mwyn i chi wneud llawer ohonyn nhw. 18Mae bob amser yn dda cael fy ngwneud yn llawer ohono at bwrpas da, ac nid yn unig pan fyddaf yn bresennol gyda chi,
- Lc 8:13, Rn 4:6-9, Rn 5:2, Rn 9:3, Rn 10:2, Rn 15:13, 2Co 8:3, Gl 3:14, Gl 4:19, Gl 5:22, Gl 6:4, Cl 4:13, 1Th 2:8, 1Th 5:13, 1In 3:16-18
- 1Br 18:17-18, 1Br 21:20, 1Br 22:8, 1Br 22:27, 2Cr 24:20-22, 2Cr 25:16, Sa 141:5, Di 9:8, Am 5:10, In 7:7, In 8:45, Gl 2:5, Gl 2:14, Gl 3:1-4, Gl 5:7
- Mt 23:15, Rn 10:2, Rn 16:18, 1Co 4:8, 1Co 4:18, 1Co 11:2, 2Co 11:3, 2Co 11:13-15, Gl 6:12-13, Ph 2:21, 2Pe 2:3, 2Pe 2:18
- Nm 25:11-13, Sa 69:9, Sa 119:139, Ei 59:17, In 2:17, 1Co 15:58, Gl 4:13, Gl 4:20, Ph 1:27, Ph 2:12, Ti 2:14, Dg 3:19
19fy mhlant bach, yr wyf eto yn ing ing genedigaeth nes bod Crist wedi ei ffurfio ynoch chi! 20Hoffwn pe gallwn fod yn bresennol gyda chi nawr a newid fy nhôn, oherwydd yr wyf yn ddryslyd amdanoch. 21Dywedwch wrthyf, chi sy'n dymuno bod o dan y gyfraith, onid ydych chi'n gwrando ar y gyfraith? 22Oherwydd y mae yn ysgrifenedig fod gan Abraham ddau fab, un gan wraig gaethweision ac un gan fenyw rydd. 23Ond ganwyd mab y caethwas yn ôl y cnawd, tra ganwyd mab y fenyw rydd trwy addewid. 24Nawr gellir dehongli hyn yn alegorïaidd: dau gyfamod yw'r menywod hyn. Daw un o Fynydd Sinai, yn dwyn plant am gaethwasiaeth; hi yw Hagar. 25Nawr Hagar yw Mynydd Sinai yn Arabia; mae hi'n gohebu â'r Jerwsalem bresennol, oherwydd mae hi mewn caethwasiaeth gyda'i phlant. 26Ond mae'r Jerwsalem uchod yn rhad ac am ddim, a hi yw ein mam.
- Nm 11:11-12, Ei 53:11, Lc 22:44, Rn 8:29, Rn 13:14, 1Co 4:14-15, Ef 4:13, Ef 4:24, Ph 1:8, Ph 2:5, Ph 2:17, Cl 1:27, Cl 2:1, Cl 3:10, Cl 4:12, 1Tm 1:2, Ti 1:4, Pl 1:10, Pl 1:19, Hb 5:7, Ig 1:18, 1In 2:1, 1In 2:12, 1In 5:21, Dg 12:1-2
- 1Co 4:19-21, 1Th 2:17-18, 1Th 3:9
- Mt 21:42-44, Mt 22:29-32, In 5:46-47, In 10:34, In 12:34, In 15:25, Rn 3:19, Rn 6:14, Rn 7:5-6, Rn 9:30-32, Rn 10:3-10, Gl 3:10, Gl 3:23-24, Gl 4:9
- Gn 16:2-4, Gn 16:15, Gn 21:1-2, Gn 21:10
- Gn 17:15-19, Gn 18:10-14, Gn 21:1-2, Rn 4:18-21, Rn 9:7-8, Rn 10:8, Gl 4:28-29, Hb 11:11
- Gn 16:3-4, Gn 16:8, Gn 16:15-16, Gn 21:9-13, Gn 25:12, Dt 33:2, El 20:49, Hs 11:10, Mt 13:35, Lc 22:19-20, Rn 8:15, 1Co 10:4, 1Co 10:11, Gl 3:15-21, Gl 4:25, Gl 5:1, Hb 7:22, Hb 8:6-13, Hb 9:15-24, Hb 10:15-18, Hb 11:19, Hb 12:24, Hb 13:20
- Dt 33:2, Ba 5:5, Sa 68:8, Sa 68:17, Mt 23:37, Lc 13:34, Lc 19:44, Ac 1:11, Gl 1:17, Hb 12:18
- Sa 87:3-6, Ca 8:1-2, Ei 2:2-3, Ei 50:1, Ei 52:9, Ei 62:1-2, Ei 65:18, Ei 66:10, Hs 2:2, Hs 2:5, Hs 4:5, Jl 3:17, Mi 4:1-2, In 8:36, Rn 6:14, Rn 6:18, Gl 4:22, Gl 5:1, Ph 3:20, Hb 12:22, 1Pe 2:16, Dg 3:12, Dg 17:5, Dg 21:2, Dg 21:10-27
27Oherwydd y mae yn ysgrifenedig, "Llawenhewch, O ddiffrwyth nad yw'n dwyn; torrwch allan a chrio yn uchel, chi nad ydych yn esgor! Oherwydd bydd plant yr un anghyfannedd yn fwy na rhai'r un sydd â gŵr." 28Nawr rwyt ti, frodyr, fel Isaac, yn blant yr addewid. 29Ond yn union fel yr adeg honno fe wnaeth yr un a anwyd yn ôl y cnawd ei erlid yr hwn a anwyd yn ôl yr Ysbryd, felly hefyd y mae nawr. 30Ond beth mae'r Ysgrythur yn ei ddweud? "Bwrw allan y gaethwas a'i mab, oherwydd ni fydd mab y wraig gaethweision yn etifeddu gyda mab y fenyw rydd." 31Felly, frodyr, nid plant y caethwas ydym ni ond y fenyw rydd.
- Ru 1:11-13, Ru 4:14-16, 1Sm 2:5, 2Sm 13:20, Sa 113:9, Ei 49:21, Ei 54:1-5, 1Tm 5:5
- Ac 3:25, Rn 4:13-18, Rn 9:8-9, Gl 3:29, Gl 4:23
- Gn 21:9, Mt 23:34-37, In 3:5, In 15:9, Rn 8:1, Rn 8:13, Gl 4:23, Gl 5:11, Gl 6:12-14, 1Th 2:14-15, Hb 10:33-34
- Gn 21:10-12, In 8:35, Rn 4:3, Rn 8:15-17, Rn 11:2, Rn 11:7-11, Gl 3:8, Gl 3:22, Ig 4:5
- In 1:12-13, In 8:36, Gl 5:1, Gl 5:13, Hb 2:14-15, 1In 3:1-2